10 Lệnh Linux Phổ Biến Nhất Mà Mọi Người Dùng Nên Biết

Chào mừng các bạn đến với blog công nghệ của chúng ta!

Linux, một hệ điều hành mạnh mẽ, linh hoạt và mã nguồn mở, là trái tim của hàng triệu máy chủ, thiết bị nhúng và máy tính cá nhân trên toàn cầu. Đối với nhiều người, đặc biệt là các nhà phát triển, quản trị viên hệ thống và những người đam mê công nghệ, việc tương tác với Linux thông qua giao diện dòng lệnh (CLI – Command Line Interface) là một kỹ năng không thể thiếu. CLI mang lại sức mạnh, hiệu quả và khả năng tùy biến sâu sắc mà giao diện đồ họa (GUI) khó có thể sánh bằng.

Nếu bạn đang bắt đầu hành trình khám phá Linux hoặc muốn củng cố kiến thức cơ bản, thì việc nắm vững các lệnh phổ biến nhất là bước đi đầu tiên và quan trọng nhất. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu 10 lệnh Linux thiết yếu mà mọi người dùng nên biết, từ những thao tác cơ bản đến những công cụ mạnh mẽ giúp bạn làm chủ hệ thống của mình.

Tại Sao Giao Diện Dòng Lệnh Lại Quan Trọng?

Trước khi đi sâu vào các lệnh cụ thể, hãy cùng nhau điểm qua lý do tại sao CLI lại có ý nghĩa lớn trong thế giới Linux:

• Hiệu quả và Tốc độ: Thực hiện các tác vụ nhanh hơn nhiều so với việc nhấp chuột qua các menu.
• Tự động hóa: Dễ dàng viết script để tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại.
• Quản trị Từ xa: Hầu hết các máy chủ Linux đều không có giao diện đồ họa, buộc bạn phải dùng CLI để quản lý.
• Kiểm soát Chính xác: Cho phép bạn thực hiện các thao tác rất cụ thể và chi tiết.
• Nhẹ và Tiết kiệm Tài nguyên: Không yêu cầu nhiều tài nguyên hệ thống như GUI.

Giờ thì, hãy cùng khám phá 10 lệnh Linux quyền năng này nhé!

1. ls – Liệt kê nội dung thư mục

Lệnh ls (list) là một trong những lệnh đầu tiên bạn sẽ học. Nó dùng để liệt kê các file và thư mục có trong thư mục hiện tại hoặc một thư mục được chỉ định.

• Mô tả: Hiển thị danh sách các file và thư mục.
• Các tùy chọn phổ biến:
  • -l: Hiển thị ở định dạng dài (chi tiết), bao gồm quyền truy cập, chủ sở hữu, kích thước, ngày sửa đổi.
  • -a: Hiển thị tất cả các file, bao gồm cả các file ẩn (bắt đầu bằng dấu chấm .).
  • -h: Kết hợp với -l, hiển thị kích thước file ở định dạng dễ đọc (ví dụ: KB, MB, GB).
  • -F: Đánh dấu các loại file (ví dụ: / cho thư mục, * cho file thực thi).
• Ví dụ:
  bash
ls # Liệt kê các file và thư mục trong thư mục hiện tại
ls -l # Liệt kê chi tiết
ls -lah # Liệt kê tất cả, chi tiết và dễ đọc
ls /var/log # Liệt kê nội dung thư mục /var/log


2. cd – Thay đổi thư mục

Lệnh cd (change directory) cho phép bạn di chuyển giữa các thư mục trong hệ thống file.

• Mô tả: Thay đổi thư mục làm việc hiện tại.
• Các tùy chọn phổ biến:
  • cd ..: Di chuyển lên một cấp thư mục cha.
  • cd ~: Di chuyển về thư mục chính của người dùng hiện tại.
  • cd /: Di chuyển về thư mục gốc của hệ thống.
  • cd -: Di chuyển về thư mục bạn vừa ở trước đó.
• Ví dụ:
  bash
cd Documents # Di chuyển vào thư mục 'Documents'
cd /home/user/project # Di chuyển đến đường dẫn tuyệt đối
cd .. # Quay lại thư mục cha
cd # Về thư mục chính


3. pwd – In thư mục làm việc hiện tại

Lệnh pwd (print working directory) rất đơn giản nhưng hữu ích, nó cho bạn biết bạn đang ở đâu trong hệ thống file.

• Mô tả: Hiển thị đường dẫn đầy đủ của thư mục làm việc hiện tại.
• Ví dụ:
  bash
pwd
# Kết quả có thể là: /home/your_username/Documents


4. mkdir – Tạo thư mục mới

Lệnh mkdir (make directory) được sử dụng để tạo một hoặc nhiều thư mục mới.

• Mô tả: Tạo một thư mục mới.
• Các tùy chọn phổ biến:
  • -p: Tạo các thư mục cha cần thiết nếu chúng chưa tồn tại. Rất hữu ích khi bạn muốn tạo một cấu trúc thư mục lồng nhau.
• Ví dụ:
  bash
mkdir new_folder # Tạo một thư mục tên 'new_folder'
mkdir project/src/data -p # Tạo 'project', bên trong tạo 'src', bên trong tạo 'data'


5. rm – Xóa file hoặc thư mục

Lệnh rm (remove) dùng để xóa file hoặc thư mục. Hãy cực kỳ cẩn thận khi sử dụng lệnh này, đặc biệt với tùy chọn -rf, vì nó có thể xóa vĩnh viễn dữ liệu mà không cần xác nhận!

• Mô tả: Xóa file hoặc thư mục.
• Các tùy chọn phổ biến:
  • -r: Xóa thư mục và nội dung của nó một cách đệ quy (recursive). Bắt buộc khi xóa thư mục.
  • -f: Buộc xóa mà không yêu cầu xác nhận (force).
  • -i: Yêu cầu xác nhận trước khi xóa từng file (interactive).
• Ví dụ:
  bash
rm my_file.txt # Xóa file 'my_file.txt'
rm -r my_directory # Xóa thư mục 'my_directory' và tất cả nội dung của nó
rm -rf unwanted_folder # Xóa thư mục 'unwanted_folder' mà không cần xác nhận


6. cp – Sao chép file và thư mục

Lệnh cp (copy) được sử dụng để sao chép file hoặc thư mục từ một vị trí này sang một vị trí khác.

• Mô tả: Sao chép file hoặc thư mục.
• Các tùy chọn phổ biến:
  • -r: Sao chép thư mục và nội dung của nó một cách đệ quy. Bắt buộc khi sao chép thư mục.
  • -i: Yêu cầu xác nhận nếu file đích đã tồn tại (interactive).
  • -v: Hiển thị chi tiết quá trình sao chép (verbose).
• Ví dụ:
  bash
cp source.txt destination.txt # Sao chép 'source.txt' thành 'destination.txt' trong cùng thư mục
cp my_file.txt /home/user/backup/ # Sao chép 'my_file.txt' vào thư mục '/home/user/backup/'
cp -r old_dir new_dir # Sao chép toàn bộ thư mục 'old_dir' thành 'new_dir'


7. mv – Di chuyển hoặc đổi tên file/thư mục

Lệnh mv (move) có hai chức năng chính: di chuyển file/thư mục từ vị trí này sang vị trí khác, hoặc đổi tên file/thư mục.

• Mô tả: Di chuyển hoặc đổi tên file/thư mục.
• Các tùy chọn phổ biến:
  • -i: Yêu cầu xác nhận nếu file đích đã tồn tại.
• Ví dụ:
  bash
mv old_name.txt new_name.txt # Đổi tên 'old_name.txt' thành 'new_name.txt'
mv file.txt /new/location/ # Di chuyển 'file.txt' đến '/new/location/'
mv project_folder /var/www/html/ # Di chuyển thư mục 'project_folder'


8. cat – Hiển thị nội dung file

Lệnh cat (concatenate) dùng để hiển thị nội dung của một hoặc nhiều file ra màn hình. Nó cũng có thể được dùng để nối các file lại với nhau.

• Mô tả: Hiển thị nội dung file.
• Các tùy chọn phổ biến:
  • -n: Đánh số dòng.
• Ví dụ:
  bash
cat my_document.txt # Hiển thị toàn bộ nội dung của 'my_document.txt'
cat file1.txt file2.txt # Nối và hiển thị nội dung của cả hai file
cat /etc/os-release # Xem thông tin phiên bản hệ điều hành

  Để xem các file lớn, bạn nên dùng less hoặc more để cuộn trang: less my_large_log.log.

9. grep – Tìm kiếm mẫu trong file

Lệnh grep (global regular expression print) là một công cụ mạnh mẽ để tìm kiếm các dòng chứa một mẫu văn bản cụ thể trong một hoặc nhiều file.

• Mô tả: Tìm kiếm các dòng khớp với một mẫu văn bản.
• Các tùy chọn phổ biến:
  • -i: Bỏ qua phân biệt chữ hoa/thường (ignore case).
  • -v: Hiển thị các dòng không khớp với mẫu.
  • -r: Tìm kiếm đệ quy trong các thư mục con.
  • -n: Hiển thị số dòng chứa kết quả.
  • -l: Chỉ hiển thị tên file chứa kết quả.
• Ví dụ:
  bash
grep "error" /var/log/syslog # Tìm kiếm từ "error" trong file syslog
grep -i "warning" my_app.log # Tìm kiếm "warning" (không phân biệt hoa/thường)
grep -r "TODO" . # Tìm kiếm "TODO" trong tất cả các file trong thư mục hiện tại và thư mục con


10. sudo – Thực thi lệnh với quyền root

Lệnh sudo (superuser do) cho phép người dùng được cấp quyền chạy các lệnh với quyền của người dùng root (quản trị viên) hoặc một người dùng khác. Đây là lệnh cực kỳ quan trọng khi bạn cần thực hiện các tác vụ quản trị hệ thống.

• Mô tả: Thực thi một lệnh với quyền của người dùng root (hoặc người dùng khác).
• Cảnh báo: Sử dụng sudo một cách cẩn thận. Việc thực thi sai lệnh với quyền root có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho hệ thống của bạn.
• Ví dụ:
  bash
sudo apt update # Cập nhật danh sách gói phần mềm (trên Debian/Ubuntu)
sudo systemctl restart apache2 # Khởi động lại dịch vụ Apache
sudo nano /etc/hosts # Mở file /etc/hosts để chỉnh sửa với quyền root

  Khi bạn chạy sudo, hệ thống sẽ yêu cầu bạn nhập mật khẩu của chính bạn (không phải mật khẩu root).

Kết Luận

Việc nắm vững 10 lệnh Linux cơ bản này sẽ cung cấp cho bạn một nền tảng vững chắc để bắt đầu làm việc hiệu quả với hệ điều hành này. Chúng là những công cụ không thể thiếu cho bất kỳ ai muốn khám phá sâu hơn về Linux, từ quản lý file đơn giản đến thực hiện các tác vụ quản trị hệ thống phức tạp.

Hãy nhớ rằng, cách tốt nhất để học là thực hành. Mở terminal của bạn, thử nghiệm các lệnh này, khám phá các tùy chọn khác nhau và đừng ngại mắc lỗi (trong môi trường thử nghiệm!). Càng thực hành nhiều, bạn sẽ càng tự tin và nhanh nhẹn hơn trong việc điều khiển hệ thống Linux của mình.

Thế giới của Linux CLI còn rất nhiều điều thú vị để khám phá. Hãy tiếp tục học hỏi và làm chủ sức mạnh của dòng lệnh!

Bạn có lệnh Linux yêu thích nào khác không? Hãy chia sẻ trong phần bình luận bên dưới nhé!